Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych a emolienty

Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba alergiczna, jedna z najczęściej występujących, a przy tym jedna z najbardziej uciążliwych. Zwykle rozwija się u niemowląt ale może dotknąć również osoby dorosłe.

AZS, inaczej nazywane wypryskiem atopowym, skazą białkową, jest przewlekłą zapalną chorobą skóry. Wykazuje ona charakter nawrotowy, co oznacza, że poza okresami bezobjawowymi, występują zaostrzenia choroby, będące szczególnie uciążliwe dla osoby dotkniętej AZS.

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą o charakterze nawrotowym, z występującymi okresami wyciszenia na przemian z okresami nasilenia, kiedy to objawy stają się szczególnie uciążliwe. Charakteryzuje się nadmierną suchością skóry, podrażnieniami, które mogą prowadzić nawet do ran i nadżerek. Towarzyszy im świąd, którego natężenie zależy od fazy choroby. Często współwystępuje z innymi chorobami alergicznymi takimi jak astma czy katar sienny.

Przyczyny i czynniki ryzyka AZS u dorosłych

AZS ma nie do końca jasne podłoże, uznaje się, że jego geneza jest złożona i wieloczynnikowa. Wiadomo, że wpływ na jego powstanie mogą mieć:

Czynniki genetyczne
Na atopowe zapalenie skóry szczególnie podatne są osoby, których jedno z rodziców (większe znaczenie ma choroba u matki) również dotknięte jest atopią. Jeśli chorują oboje rodzice – ryzyko znacznie wzrasta.
Płeć
Na chorobę częściej zapadają kobiety
Skażenie środowiska
Dużo wyższe wskaźniki zachorowań występują w dużych ośrodkach miejskich, gdzie mamy do czynienia z większym stężeniem zanieczyszczeń, które zaburzają mechanizmy obronne organizmu.
Czynniki klimatyczne
Im wyższa temperatura powietrza tym wyższe ryzyko zaostrzenia się objawów AZS, co niewątpliwie wiąże się z nadmiernym poceniem się skóry. Ciepły klimat wpływa także na różnorodność roślin, które mogą warunkować wzmożoną obecność alergenów w powietrzu, tym samym wzmagając reakcje alergiczne skóry.
Ekspozycja na drażniące substancje
Długotrwałe narażenie na wpływ substancji drażniących i toksycznych np. praca zawodowa powodująca kontakt z detergentami, może osłabić naturalną barierę ochronną skóry.
Kontakt z alergenami
Alergie pokarmowe a także wziewne przyczyniają się do występowania AZS.
Stres
Długotrwały stres, brak snu, traumatyczne wydarzenia w życiu, mogą mieć znaczny wpływ na nasilenie objawów.

Skóra atopowa – objawy

Typowym objawem AZS są stany zapalne skóry, wykazujące charakter nawracający i przewlekły. Równowaga lipidowa skóry jest zachwiana, w wyniku czego skóra traci wodę, a przez to staje się sucha i podrażniona. Pojawiają się zmiany w postaci drobnych wyprysków i krostek, które mają tendencję do złuszczania się. Typowymi miejscami, w których pojawiają się zmiany są zgięcia kolanowe i łokciowe a także twarz (szczególnie okolice oczu)i szyja.

Charakterystyczną cechą zmian atopowym jest pojawiający się wraz z nimi świąd, który potrafi skutecznie uprzykrzyć choremu życie. Taki stan rzeczy, często staje się przyczyną bezsenności oraz wzmożonego stresu, który przekłada się na komfort psychiczny chorego, uniemożliwiając mu normalne funkcjonowanie.

Zła kondycja psychiczna przyczynia się do zaostrzenia choroby, dlatego pacjent narażony na długotrwałe działanie stresu powinien poszukać porady psychologa.

Dorosły a AZS

Do tej pory nie udało się sprecyzować dokładnego wieku, w którym dochodzi do rozwoju atopowego zapalenia skóry. Do zachorowania może dojść zarówno w okresie niemowlęcym jak i w życiu dorosłym. Wiadomo jedynie, że choroba ma przebieg nawrotowy, czyli za okresami remisji pojawiają się okresy zaostrzeń. W AZS wyróżniamy trzy główne fazy w zależności od wieku pacjenta: okres niemowlęcy (do ok. 2 roku życia), dziecięcy oraz młodzieńczy wraz z dorosłym. W stadium dorosłym czasowe zaostrzenia się objawów przeplatają się z okresami remisji choroby.

Zmiany skórne mogą zajmować całą powierzchnię skóry, bądź ograniczać się do konkretnych lokalizacji. Najczęściej zajęta jest skóra twarzy, okolica zgięć łokciowych, okolica podkolanowa oraz grzbietowa powierzchnia rąk i nóg. Z powodu przewlekłego charakteru choroby skóra atopowa ma tendencje do lichenizacji, jest sucha, szorstka, skłonna do zmian zapalnych i powstawania ran. Szczególnie uciążliwy jest w przypadku AZS świąd, który obniża nastrój, prowadzi do bezsenności a co za nią idzie – zmęczenia i poirytowania.

Nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry

Jednym z podstawowych czynników wpływających na nasilenie się objawów skórnych są alergie pokarmowe. Nie ustalono do tej pory jednego skutecznego sposobu żywienia chorych z AZS. Uważa się, że każda osoba w sposób indywidualny, często metodą prób i błędów, może wyeliminować produkty wpływające niekorzystnie na kondycję skóry. Wykonywanie testów skórnych nie zawsze jest w pełni wiarygodne i nie daje pełnego obrazu na temat alergenów działających na konkretną osobę.

Nowe pokarmy warto do diety wprowadzać powoli, w kilkudniowych odstępach i obserwować reakcje swojego organizmu. Szczególnie należy zwrócić uwagę na typowe pokarmy alergizujące. Najczęściej uczulają: mleko krowie, białko jaja kurzego, ryby, owoce morza, orzechy, miód, soja, cytrusy, truskawki, kakao. Dieta powinna być oparta o jak najmniej przetworzone produkty, bez polepszaczy, konserwantów, sztucznych dodatków, które mogą negatywnie wpływać na stan skóry pacjenta. Dobrym sposobem wzmacniania organizmu w walce z AZS jest przyjmowanie probiotyków.

AZS ma tendencję do nasilania się zimą i wiosną. Zimą skóra narażona jest na działanie zmiennej temperatury i wilgotności powietrza ( np.wychodzenie z ciepłego pomieszczenia na mróz). Wiosną z kolei, rozpoczyna się pylenie wielu roślin (drzew, traw), a co za tym idzie, w powietrzu pojawiają się alergeny wziewne. Należy pamiętać, że AZS zaostrza się w okresach wzmożonego stresu chorego, zmęczenia, czy bezsenności. Tworzy się swoiste błędne koło: pacjent źle się czuje, dokucza mu świąd, powodujący często kłopoty ze snem. Taki stan rzeczy pogłębia zmęczenie, irytację, a to z kolei zaostrza objawy AZS. Uporczywe swędzenie a także zły stan i wygląd skóry wpływają na niskie samopoczucie chorego.

Leczenie farmakologiczne

Należy pamiętać o tym, że AZS jest chorobą nieuleczalną, jedynie mamy wpływ na łagodzenie jej objawów. Dlatego tak ważna jest codzienna samoobserwacja chorego, odpowiednia dieta, leczenie farmakologiczne (o ile jest konieczne) i cierpliwa pielęgnacja skóry. Jeśli objawy nie są w fazie ostrej i głównym problemem jest świąd skóry, należy przyjmować leki przeciwhistaminowe, oraz pielęgnować skórę emolientami. Gdy w wyniku drapania pojawią się przeczosy, czyli zadrapania, łatwo o nadkażenia i wtedy należy zastosować kurację antybiotykową. Jeśli choroba jest w ostrym stadium lekarz może zalecić preparat sterydowy lub zawierający inhibitory kalcyneuryny. Wszystkie leki powinny być podawane po konsultacji z lekarzem, dobrze byłoby zasięgnąć zarówno opinii alergologa i dermatologa.

Pielęgnacja - emolienty

Leczenie AZS obejmuje odpowiednią pielęgnację preparatami przeznaczonymi do atopowej skóry. Terapia taka powinna być stosowana w fazach zaostrzenia jak i wyciszenia objawów choroby. W przypadku AZS godnymi polecenia są kosmetyki apteczne z serii emolientów. Mają one za zadanie natłuścić skórę, nawilżyć ją a także odbudować uprzednio powstałe uszkodzenia. Emolienty budują warstwę ochronną na skórze, która zapobiega odparowywaniu wody z naskórka, powstrzymuje szkodliwe substancje przed wniknięciem w głąb a także skutecznie natłuszcza, dzięki czemu skóra jest mniej sucha i skłonna do podrażnień, stanów zapalnych a także mniej swędzi. Warto wybierać emolienty, które nie zawierają zbędnych konserwantów – parabenów, barwników, sztucznych aromatów czy spieniaczy, ponieważ mogą one dodatkowo podrażniać i tak delikatną skórę.

Emolienty występują w wygodnej postaci kosmetyków codziennego użycia: płynu do mycia czy emulsji, balsamów, szamponów i kremów. Ich używanie jest bezpieczne, wygodne i skuteczne w walce z AZS. Dzięki nim skóra odbudowuje się, jest miękka, nawilżona i natłuszczona. Ich specjalny skład zawiera substancje uzupełniające niedobory lipidów (wielonienasycone kwasy tłuszczowe np. omega 3-6-9, trójglicerydy) substancje nawilżające (urea, hialuronian sodu, Kompleks NMF) oraz łagodzące podrażnienia (alantoina, D-panthenol). W pielęgnacji skóry z AZS wskazane są krótkie kąpiele w letniej wodzie i mycie się preparatem z emolientem (emulsja lub żel do mycia). Nie zaleca się używania mydeł, które naruszają naturalną warstwę ochronną skóry. Należy pamiętać, że po kąpieli także warto sięgnąć po emolient. Zgodnie z zaleceniami lekarskimi, najskuteczniejsze jest posmarowanie się nimi w ciągu 3 minut od wyjścia z kapieli.

Zła kondycja psychiczna przyczynia się do zaostrzenia choroby, dlatego pacjent narażony na długotrwałe działanie stresu powinien poszukać porady psychologa.

Konsultacja merytoryczna dr Joanna Sałkowska-Wanat, dermatolog